انواع روش های جلوگیری از بارداری در نهایت یک نتیجه مشترک دارند که همان عدم تشکیل جنین است. روش کار انواع قرص ها یا دستگاه ها این است که یا مانع از تشکیل “سلول جنسی ماده” میشوند یا مانع ترکیب آن با اسپرم نر و جایگزینی آن در دیواره رحم و در نتیجه مانع بارداری میشود.
درواقع با مداخله در مراحل طبیعی باروری، از جمله تولید “سلول های جنسی” یا لقاح و جایگزینی جنین در رحم میتوان از بارداری جلوگیری کرد. انواع گوناگونی از روش های جلوگیری از بارداری وجود دارد که بر مراحل متفاوت این فرایند اثر می‌گذارد.
در ادامه به هر کدام از روش های جلوگیری از بارداری میپردازیم و مزیت ها و معایب یا عوارض آن ها را بیان میکنیم
تاریخچه
روش های جلوگیری از بارداری ، از زمان‌های قدیم و در بسیاری از فرهنگ‌ها، وجود داشته است. روش‌های جلوگیری، از مصرف تامپون گرفته تا اسپرم‌کش‌های گیاهی، در مصر در 1550 سال قبل از میلاد تا مصرف کاندوم‌هایی از جنس پوست حیوانات، در قرن هجدهم ادامه داشته است. اولین بار در سال 1960م قرص‌های ضدبارداری روشی آسان‌تر و مؤثرتر از روش‌های پیشین بود.
بسیاری از پزشکان پیشنهاد میکنند که زوج‌ها در میان‌سالی، با روش های جلوگیری از بارداری به روشی مطمئن بپردازند. زیرا خطرات بارداری در سن بالا میتواند بسیار بیشتر از آنچه که فکر میکنید باشد
فرایند باروری و بارداری چگونه است؟
بدن زن، در روند پریود یا قاعدگی هر ماه مراحلی را آغاز می کند که میتواند منجر به حاملگی میشود. در واقع در هر ماه زنان یک “سلول جنسی ماده” تولید میکنند که میتواند با اسپرم نر (سلول جنسی نر) لقاح پیدا کند و اترکیب این دو با هم، اولین سلول جنین را میسازد.
همچنین در هر دوره پریودی، تغییراتی در رحم زنان ایجاد میشود که سبب جذب اسپرم میشود. در این هنگام دیواره رحم، رشد پیدا می کند تا اولین سلول های جنین تازه تولید شده را در خود، جای دهد.
بیشتر بخوانید: راه های تشخیص سریع بارداری
ایا احتمال بارداری حتی هنگام استفاده از روش های جلوگیری وجود دارد؟
در صورتی‌که زنی بخواهد از بارداری خود پیشگیری کند، باید روش مطمئنی را برگزیند. حال این سوال پیش می آید که ایا با استفاده کردن از روش های پیشگیری بازهم احتمال بارداری وجود دارد؟
پاسخ این سوال مثبت است! تنها تعداد کمی از راه های جلوگیری از بارداری میتوانند بطور 100% موثر باشند و بقیه روش ها با احتمال کم امکان بارداری وجود دارد که در ادامه به توضیح آن میپردازیم.
بیشتر بخوانید: علائم هشدار در بارداری چیست؟ علائم خزرناک در بارداری
انواع روش های جلوگیری از بارداری
روش های جلوگیری از بارداری طوری طراحی میشود که در مراحل طبیعی تولید جنین دخالت کند و مانع از باروری شود.
روش‌های گوناگونی در مورد جلوگیری از بارداری ابداع شده که در جلوگیری از تولید “سلول جنسی ماده” تا لقاح آن با اسپرم و یا قرار گرفتن جنین در رحم مؤثرند. هر روشی جلوگیری از بارداری عوارض جانبی و عوامل خطرزای خاص خودش را دارد. بعضی از روش‌ها، مطمئن‌ترند. روش های جلوگیری از بارداری براساس عملکردشان به چند گروه تقسیم میشوند که عبارت‌اند از:
بیشتر بخوانید: اصلی ترین روش های پیشگیری از بارداری
قرص جلوگیری از بارداری و روش‌های هورمونی
در این روش، از داروها و قرص ها (هورمون‌هایی) برای جلوگیری از تولید “سلول جنسی ماده” استفاده میشود. روش‌های هورمونی شامل قرص‌های جلوگیری ازبارداری بصورت خوراکی، آمپول تزریقی دپو مدروکسی پروژسترون و کپسول‌های کاشتنی در زیر پوست است.
نکته مهم در مورد قرص های جلوگیری از بارداری این است که حتما باید منظم و هرروز مصرف شوند و اگر در اثر فراموشی مصرف نشوند احتمال بارداری وجود دارد و اطمینان از روش کاهش پیدا میکند.
پیشگیری از بارداری بعد از رابطه جنسی
امروزه قرص های جلوگیری اورژانسی نیز در داروخانه ها موجود است که که حتی تا 72 ساعت پس از رابطه جنسی میتوان برای جلوگیری از بارداری استفاده شود. قرص های اورژانسی در بیشتر موارد پیشگیری انجام میدهند اما قطعی نیست.
استفاده از دستگاه جلوگیری IUD برای جلوگیری از بارداری بعد از رابطه جنسی بهتر است و با اطمینان بیشتری پیشگیری انجام میدهد.
بیشتر بخوانید: اولین نشانه های بارداری چیست؟
کاندوم ها و دیافراگم برای جلوگیری از بارداری
این روش‌ها که مانع رسیدن اسپرم به “سلول جنسی ماده” و تولید جنین در رحم میشوند. این راه ها شامل کاندوم، دیافراگم و کلاهک گردن رحم است. کاندوم تنها روش پیشگیری است که فرد را در مقابل بیماری‌هایی مانند ایدز (ویروس HIV) که از راه جنسی منتقل میشوند، محافظت میکند. این روش پیشگیری در صورت استفاده صحیح بسیار موثر است و با اطمینان میتوان از آن استفاده کرد
اسپرم‌کش‌ها
این داروها در تماس با اسپرم، آنها را می‌کشند. اکثر اسپرم‌کش‌ها حاوی ماده ای بنام “نان‌اُکسینیل-9” هستند. اشکال گوناگونی از اسپرم‌کش‌ها مانند ژل، فوم، قرص و حتی فیلم‌های نورگذران وجود دارند که همه آنها در واژن زنان گذاشته میشوند. این روش، زمانی بیشترین کارایی را دارد که به همراه کاندوم یا دیافراگم استفاده شود. و اگر به تنهایی استفاده شود ممکن است نتوانند پیشگیری از بارداری انجام دهند. پس اطمینان کمتری به آنها هست
دستگاه جلوگیری از بارداری داخل رحمی آی یو دی
دستگاه ” آی یو دی “ یا IUD درون رحم کار گذاشته میشود و 1 الی 10 سال قابل استفاده‌اند. این وسیله مانع از قرار گرفتن جنین در رحم میشود. روش استفاده از آن بسیار ساده است و با یک بار استفاده تا سال ها نیاز به استفاده دوباره ندارد.
همچنین دستگاه های جلوگیری بسیار موثر هستن و نسبت به روش های دیگر با درصد بسیار بالایی از بارداری پیشگیری میکنند. حتی استفاده از آنها بعد از رابطه جنسی نیز از بارداری جلوگیری میکند (البته حتما باید در چند روز اول استفاده شود).
بستن لوله های رحم یا تخمدان
بستن لوله های رحم، یک روش دائمی جلوگیری از بارداری برای زنان است. لوله‌های رحم یا گره زده میشوند یا کاملاً بسته میشود؛ بنابراین اسپرم به “سلول جنسی ماده” نمی‌رسد و نمی‌تواند به رحم انتقال پیدا کند.
وازکتومی از روش های جلوگیری از بارداری دائمی برای مردان است. در وازکتومی لوله‌هایی که بیضه را به آلت تناسلی وصل کرده اند (به نام وازدفران) بریده و گره زده میشوند؛ این لوله ها وظیفه انتقال اسپرم به مایع منی را به عهده دارند بنابراین هیچ نوع اسپرمی به مایع منی، ریخته نمی‌شود.
متأسفانه تعداد کمی از این راه ها منجر به جلوگیری قطعی از بارداری میشوند.
فقط نداشتن رابطه جنسی 100٪ اطمینان از عدم باروری را ایجاد میکند.
درصد شکست که به‌معنای میزان حاملگی است، برای همه انواع روش‌های جلوگیری بارداری خیلی کم است. اگرچه بعضی روش‌های پیشگیری، مشکل یا نامتعارف هستند و تجربه ثابت کرده که چنین روش‌هایی به مقدار زیاد با شکست مواجه میشوند.
شما می‌توانید سوالات خود را از بهترین پزشکان متخصص بپرسید
نقطه مشترک همه روش های جلوگیری از بارداری این است که باید به صورت صحیح از آنها استفاده کرد تا مؤثر واقع شوند.
قرص‌های پیشگیری، باید هر روز مصرف شوند. دیافراگم و کاندوم و کلاهک گردن رحم فقط زمانی موثر هستند که به‌هنگام مقاربت جنسی استفاده شوند. بعضی از روش‌ها، به‌صورت خودکار هر روزه عمل میکنند و نیاز به استفاده هر روزه ندارد! و تا مدت ها بصورت اتوماتیک کار خود را انجام میدهند؛ مانند:
- آمپول پیشگیری دپومدروکسی پروژسترون،
- کپسول‌های ضدبارداری کاشتنی زیر پوست،
- دستگاه IUD آی یو دی
- بستن لوله های رحم یا بستن لول های بیضه.
روش های جلوگیری از بارداری از نظر زمان مصرف به چند دسته تقسیم میشوند:
- دارو های خوراکی: قرص‌های جلوگیری که باید روزانه خورده شوند؛
- دارو های تزریقی: مانند “دپو مدروکسی” دارویی هورمونی است که ماهانه تزریق میشود؛
- دستگاه های جلوگیری از بارداری بصورت کاشتنی: کپسول کاشتنی نورپلانت، نوعی روش پیشگیری طولانی‌مدت است که در زیر پوست، قسمت فوقانی بازو کاشته میشود و بسته به توع آن میتواند تا 3 سال از بارداری پیشگیری کند.
- روش های واژنی: اسپرم‌کش‌ها و کاندوم ها در محیط واژن عمل می کنند و باید در هر بار رابطه جنسی دوباره استفاده شوند
- جراحی و بستن لوله ها: نوعی روش جراحی است و پزشک باید آن را در بیمارستان یا درمانگاه جراحی، انجام دهد. برای زنان باید از بی‌هوشی، استفاده کرد. این روش های جلوگیری دائمی هستند.
روش‌های پیشگیری از نظر زمان استفاده با هم متفاوت‌اند. بعضی از روش‌ها مانند کاندوم، دیافراگم، کلاهک مهبلی و اسپرم‌کش فقط هنگام مقاربت استفاده میشوند. سایر روش‌ها از جمله روش‌های هورمونی، برای اینکه حفاظت ایجاد کنند باید همیشه استفاده شوند.
شما می‌توانید سوالات خود را از بهترین پزشکان متخصص بپرسید
عوارض جانبی و خطرات روش های جلوگیری از بارداری
بسیاری از روش های جلوگیری از بارداری، عوارض جانبی دارند. اطلاع از عوارض جانبی روش‌ها، به خانم‌ها این امکان را میدهد که بدانند آیا این روش برایشان مناسب هست یا خیر.
بعضی از روش‌های پیشگیری با خطرهایی همراه هستند که در زیر آورده شده است.
عوارض قرص‌های جلوگیری از بارداری
هورمون‌های موجود در قرص‌های ضدبارداری و دپو پروورا و کپسول‌های کاشتنی زیر پوست باعث تغییراتی در پریود ماهیانه، تغییر خلق‌وخوی، افزایش وزن، آکنه (جوش) و سردرد میشوند؛ به‌علاوه، برای باردار شدن کافی است که مصرف قرص، کپسول کاشتنی یا دپو پروورا قطع شود.
استروژن (هورمون) موجود در قرص‌های جلوگیری از بارداری، خطر بروز سکته قلبی را در زنان سیگاری که بیش از 40 سال دارند، افزایش میدهد و در افرادی که لخته‌های خونی یا التهاب وریدی دارند و یا مبتلا به سرطان پستان یا رحم هستند، مصرف قرص ممنوع است.
در افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و کلیوی، سابقه افسردگی، اختلال دید، سابقه بیماری کبدی، سابقه خانوادگی سرطان پستان و دیواره رحم، سابقه مسمومیت دوران حاملگی، صرع، میگرن و بیماری کولیت باید با دقت و تحت مراقبت پزشک، تجویز صورت گیرد.
بیشتر بخوانید: مشاوره عوارض قرص های ضد بارداری
عوارض دستگاه جلوگیری از بارداری آی یو دی IUD
آی یو دی خطر عفونت لگن را افزایش میدهد. در موراد زیر، نمی‌توان از این دستگاه جلوگیری استفاده کرد:
* حالت‌های غیرعادی گردن رحم، تخمدان‌ها و یا خود رحم که نتوان دستگاه ” آی یو دی” را در رحم قرار داد؛
* عفونت فعال یا قبلی تخمدان‌ها و یا لوله‌های رحم؛
* خون‌ریزی غیرعادی پریود و یا قاعدگی بسیار شدید (قبل از استفاده باید تشخیص و درمان انجام شود)؛
* احتمال حاملگی یا سابقه حاملگی خارج رحمی؛
* اگر مصرف‌کننده، سابقه بیماری‌های قلبی داشته باشد، باید در جاگذاری آی.یو.دی کاملاً دقت کرد تا عفونتی ایجاد نشود؛
* خانم‌هایی که دچار سرطان رحم یا قاعدگی شدید دردناک باشند.
عوارض بستن لوله رحم و وازکتومی
بستن لوله‌ها مستلزم جراحی است و مانند همه جراحی‌های دیگر با خطرهایی مانند بی‌هوشی، عفونت و خون‌ریزی همراه است. بعضی از زنان بعد از بستن لوله‌ها، دچار ناراحیت به‌هنگام پریود میشوند ولی هنوز ثابت نشده که این عارضه با بستن لوله‌ها راتباط داشته باشد.
عوارض استفاده از دیافراگم واژن: زنان باید دیافراگم را به طرز درستی جاگذاری کنند و از جاگذاری مناسب آن، مطمئن شوند. بعضی از زنان، هنگام استفاده از دیافراگم، بیشتر دچار عفونت‌های اداری میشوند، چون دیافراگم میتواند بر پیشاب‌راه فشار وارد کند و منابع تخلیه کامل ادرار شود. پیشاب‌راه لوله‌ای است که مثانه را با خارج بدن، ارتباط میدهد.
عوارض اسپرم‌کش‌ها: بعضی از زنان و مردان به این مواد حساسیت دارند یا پوست‌شان در اثر مصرف این مواد، تحریک میشود.
هر روشی عوارض جانبی و درصد عدم موفقیت اندکی دارد. بعضی از روش‌ها، خطرهای بیشتری دارند. به‌هر حال، هر روش جلوگیری از بارداری نسبت به خود بارداری، با خطر کمتری همراه است.
البته هر خانمی قبل از استفاده از روش های جلوگیری از بارداری ، باید از عدم بارداری خود، مطمئن باشد!
شما می‌توانید سوالات خود را از بهترین پزشکان متخصص بپرسید
این مقاله خوب بود؟ 
2 
2
