بیماری قارچی پوست و مو چیست؟
قارچ های پوستی در نتیجه استقرار قارچ بیماری زا در پوست، ایجاد می‌شوند. قارچ پوست با رشد در لایه های مختلف پوست باعث تخریب پوست و ایجاد حالت خارش و التهاب میشود و میتواند عفونت قارچی پوست ایجاد کنند. در بین این قارچ های نوعی بیماری شایع به نام قارچ پوست و موی سر یا قارچ کچلی نیز قرار می‌گیرد؛ زیرا این قارچ پوستی سبب ریزش مو در نواحی مودار بدن میشود. قارچ پوست ، معمولاً در نتیجه جای‌گیری نوعی خاصی قارچ بنام “درماتوفیت” در لایه سطحی پوست اتفاق می‌افتد.
قارچ در حین رشد در لایه های پوست، تولید موادی میکند که این مواد در لایه‌های مختلف پوست باعث تخریب آن و منجر به علائم قارچ پوست خواهد شد که این علائم عمدتاً شامل:
قرمزی پوست خارش و سوزش
پوسته‌ریزی (Scaling)
بیشتر بخوانید: قرمز شدن پوست را چگونه درمان کنیم
البته برخی از علائم قارچ پوستی برحسب محل ضایعه ممکن است تغییر کند. این بیماری در پوست و ضمائم آن (مو و ناخن) نیز دیده میشود.
قارچ پوست اگر ناخن را مبتلا کند سبب تخریب بافت و خرد شدن ناخن میشود. قارچ ناخن نیز از طریق گروهی از قارچ‌ها به نام “درماتوفیت” ایجاد میشود که قارچ پوست هستند.
انواع قارچ پوستی
از نظر پزشکی قارچ پوست اشکال متنوعی دارد که هم از نظر علائم و هم از نظر نوع قارچ متفاوت هستند. در صورتی که نواحی مختلف بدن مبتلا شوند علائم قارچ پوست متفاوت خواهد بود و در انسان عبارت‌اند از:
قارچ پوست دست
قارچ پوست و موی سر
قارچ کشاله ران
قارچ پوست بدن
قارچ ناخن
قارچ پوست پا
قارچ پوست صورت و ریش: عامل کچلی صورت
بیشتر بخوانید: درمان قطعی قارچ ناخن و تشخیص علائم قارچ ناخن
قارچ پوست و موی سر که کچلی سر را ایجاد میکنند میتوانند قارچ دیگر قسمت های بدن را نیز ایجاد کنند. البته احتمال اینکه یک عامل مشترک باشد نیز وجود دارد. در واقع عوامل ایجادکننده انواع این قارچ های پوستی، متفاوت است. در ادامه مقاله به بررسی تک تک! انواع عفونت های قارچی پوست میپردازیم و راه های درمان ساده آن ها را بیان میکنیم.
ابتدا به شناخت مختصر انواع قارچ های آلوده کننده پوست میپردازیم. همه قارچ های روی پوست بیماری‌زا نیستند. تعدادی از آنها در انسان و تعدادی در حیوانات مختلف، بیماری ایجاد میکنند. قارچ های پوست را برحسب منبع آلودگی در گروه‌های زیر تقسیم بندی میکنند:
- قارچ پوست انسان‌دوست.
که جایگاه اصلی آنها روی پوست انسان است و بعنوان مثال اگر در محل رشد مو باشد ایجاد کچلی میکنند و از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند.
- قارچ پوست حیوان‌دوست
این ها با منشأ حیوانی که در پوست حیواناتی مانند گاو، گوسفند، سگ، گربه، پرندگان قرار می‌گیرند و باعث بیماری در حیوانات می‌شوند و میتوانند به پوست انسان نیز انتقال یابند و ایجاد قارچ بسیار شدید در پوست انسان کنند.
قارچ های خاک‌دوست.
این ها در خاک زندگی میکنند، به‌صورت هاگ وجود دارند و میتوانند با انتقال به انسان و حیوان قارچ پوستی شدید ایجاد کنند.
برای انسان هر سه نوع قارچ پوستی بیماری‌زاست. علائم بیماری در مورد قارچ های انسان‌دوست خفیف و ضعیف است. یماری‌های قارچی پوستی دارای انتشار جهانی هستند و در ایران نیز از زمان‌های گذشته، به‌خوبی شناسایی شده‌اند و هر نوع قارچ، شیوع متفاوت دارد. برای مثال در گذشته قارچ پوست و موی سر (قارچ کچلی سر ) در بچه‌ها شایع بود ولی در حال حاضر، کمتر دیده میشود، از طرفی قارچ کشاله ران و پا روبه افزایش است.
قارچ پوست بدن
ضایعه قارچ پوستی که در مناطق بدون موی پوست بدن مانند تنه، بازو، گردن، ران و ساق پا ایجاد میشود و قارچ های مختلف در ایجاد آن، دخالت دارند و اغلب در سنین جوانی و میان‌سالی رخ می‌دهد.
علائم قارچ پوست بدن
قارچ پوست باعث ایجاد ضایعه پوستی حلقوی در ابعاد کوچک یا بزرگ و به تعداد یک یا چند عدد میشود. همچنین در پوست آلوده به قارچ پوسته‌ریزی و التهاب و قرمزی خصوصاً در حاشیه ضایعه قارچ دیده میشود.
قارچ در پوست از قسمت‌های مرکزی ضایعه به سمت حاشیه پیش‌روی میکند و شکل فعال قارچ در حاشیه ضایعه دیده میشود. ضایعات پوستی قارچ ممکن است به هم وصل شوند، و ضایعه بزرگی ایجاد کنند.
اگر در محل ضایعه پوست دارای مو باشد، موی آن منطقه می‌ریزد، به‌علت حلقوی بودن ضایعه، ممکن است با دیگر بیماری های پوستی نیز شباهت داشته باشد.
تشخیص قارچ پوست بدن
از حاشیه ضایعه به‌وسیله یک تیغ کند پوسته‌ها تراشیده و بر روی لام تمیز جمع‌آوری می‌شوند. بخشی از نمونه‌ها را در محیط مخصوص کشت می‌دهند و بقیه را شفاف میکنند.
بعد به‌وسیله میکروسکوپ بررسی میکنند. مشاهده رشته های قارچ نشان‌دهنده عفونت قارچی پوست است.
قارچ پوست و موی سر
قارچ پوست و موی سر عبارت است از بیماری قارچی پوست سر، ابرو و مژه که منجر به ریزش مو و کچلی میشود. البته ریزش مودر پوست سر، شایع‌تر است.
قارچ پوست و موی سر از نظر پزشکی و ازمایش دارای سه شکل متمایز است:
- قارچ موی سر که در داخل ساختمان مو قرار دارد،
- تجمع قارچ در خارج مو و اطراف ساقه مو، بین بافت مو و سطح مو،
- قارچ شدید پوست سر: قارچ به‌صورت رشته‌ها در داخل مو دیده میشود.
هر یک از انواع قارچ پوست سر، به نوع قارچ مبتلا کننده بستگی دارد.
قارچ سر که باعث کچلی میشود مخصوص کودکان است و افراد بالغ معمولاً مبتلا نمی‌شوند و اگر در آنها دیده شود یا بیماری را به صورت طولانی مدت از کودکی، به ارث برده‌اند و یا دستگاه ایمنی ضعیف دارند. علت اینکه قارچ موی سر در کودکان دیده میشود نبودن هورون‌های جنسی است که با پیدایش آنها و تأثیر بر غدد چربی، اسیدهای چرب، در سطح پوست تولید میشود که این اسیدهای چرب، اثر ضدقارچی دارند. بیماری کچلی سر در هر دو جنس اتفاق می‌افتد و به‌طور کلی در پسرها بیشتر است. قارچ باید در لایه سطحی پوست سر قرار بگیرد تا بتوادند تکثیر یابد و ایجاد بیماری کند. هرچه احتمال تماس قارچ با سطح پوست بیشتر باشد، احتمال ابتلا بیشتر است.
شما می‌توانید سوالات خود را از بهترین پزشکان متخصص بپرسید
علائم قارچ پوست و موی سر
ریزش مو و پوسته‌ریزی به‌صورت لکه‌های خاکستری در سطح پوست دیده میشود. اگر عامل قارچ پوست سر شدید باشد، علاوه‌بر پوسته‌ریزی، التهاب، تورم و زخم پوست نیز دیده میشود که گاهی ممکن است “کریون” ایجاد کند. کریون‌ها آبسه‌های زیرپوستی مملو از چرک هستند یعنی نوع شدید قارچ پوست سر!
از علائم قارچ پوست سر معمولاً لکه های قرمز دایره‌ای‌اند که قارچ در حاشیه آن ها، روی پوست سر پیش‌روی میکند.
قارچ پوست سر خفیف:
قارچ های ایجاد کننده آن متفاوت هستند در نتیجه علائم خفیف‌تر است که شامل:
ریزش مو، پوسته‌ریزی و نقاط سیاه روی سر است. این نقاط در واقع سطح مو هستند که به حالت انفجاری شکته‌اند و پوست حالت مرغ پرکنده به خود می‌گیرند.
فاووس: کچلی ناشی از برخی قارچ های پوست سر شدید است.
ریزش مو (مختصر تا شدید) و پوسته‌ریزی زیاد و گاهی تشکیل زخم های ضخیم سفیدرنگ در سطح پوست از علائم این قارچ مو است. کچلی قارچی شدید در دوران کودکی در هر دو جنس رخ می‌دهد و اگر درمان نشود پس از بلوغ نیز میتواند ادامه یابد و به کچلی دائمی تبدیل شود. در این نوع کچلی، هورمون‌های جنسی مؤثر نیستند. این نوع کچلی در ایران رو به کاهش است. به طور کلی با افزایش سطح بهداشت عمومی، کچلی سر کم شده است.
اما قارچ سر هایی که ناشی از سگ و گربه هستند رو به افزایش است.
بیشتر بخوانید: مشاوره درمان ریزش مو و خارش سر
آزمایش تشخیص قارچ پوست و موی سر
3 مرحله نمونه‌گیری، آزمایش مستقیم و کشت باید انجام شود.
در مرحله نمونه برداری، در نور معمولی با موچین تعدادی از موهای تغییر شکل‌یافته از ریشه بیرون آورده میشود. در قارچ سر موها به راحتی جدا می‌شوند. این موها ممکن است دارای تغییر رنگ به صورت خاکستری باشند و غیرشفاف دیده شوند. استفاده از موی کوتاه‌شده با قیچی برای نمونه‌برداری اشتباه است؛ زیرا اگر قارچ وجود داشته باشد حداکثر تا 5/0 سانتی‌متر از سطح پوست سر وجود دارد. وقتی مو بلند باشد (موی دختران) ابتدا باید با قیچی در فاصله 5/0-1 سانتی متر از سطح پوست، مو را کوتاه کرد و موی باقی‌مانده را با موچین بیرون کشید. موهای برداشت شده به تعداد زیاد را روی لام تمیز به طور مرتب قرار داده (جدا از هم) و سپس زیر میکروسکوپ مشاهده میشود.
بیشتر بخوانید: مشاوره: علت ریزش مو
درمان قارچ پوست و موی سر
درمان قارچ سر بسیار مهم است زیرا از یک طرف ممکن است برای خود فرد کچلی ایجاد کند و از طرف دیگر در صورت عدم رعایت بهداشت میتواند به دیگر افراد هم سرایت و آنها را آلوده کند.
درنتیجه تمام اعضای خانواده نیز باید معاینه شوندو در صورت ابتلا درمان گردند. همچنین علاوه بر خود فرد، تمام اعضای خانواده باید از شامپو های ضد قارچ مانند شامپو کتوکونازول و سلنیوم سولفاید استفاده کنند
بسیار مهم است که تمام وسایل شخصی از قبیل شانه، برس، روسری، و کلاه باید ضد عفونی یا دور ریخته شود.
درمان قارچ پوست سر و مو باید با داروی ضد قارچ خوراکی انجام شود. که نوع قرص مناسب آن توسط پزشک تجویز میشود
شما می‌توانید سوالات خود را از بهترین پزشکان متخصص بپرسید
قارچ پوست پا
نام دیگر قارچ پوست پا، بیماری پای ورزشکاران است زیرا در ورزشکاران بعلت عرق زیاد و مرطوب بودن پا ابتلا به قارچ بسیار بیشتر است. انواع قارچ های پوستی میتوانند قارچ پا ایجاد کنند.
قارچ پوست پا در قسمت‌های مختلف از مچ تا نوک انگشتان پا عفونت ایجاد میکند. محل اصلی تجمع قارچ بین انگشتان پا به‌خصوص انگشت کوچک چهارم و پنجم (فضای چهارم) است.
قارچ پا در بزرگسالان شایع تر است و علت ایجاد آن موارد زیر است:
- تعریق زیاد پا داخل کفش
- مرطوب بودن زیاد پاها
- راه رفتن با پاهای برهنه در مکان های آلوده به قارچ مانند رختکن ها و حمام عمومی و سالن بدن سازی
علائم قارچ پوست پا
پوسته‌ریزی کف پا، خارش، سفید رنگ شدن بین انگشتان، گسترش ضایعه از بین انگشت به خود انگشت و ناخن (ایجاد قارچ ناخن)، قرمزی و التهاب پوست، ایجاد دانه های چرکی و تاول در کف پا از علائم قارچ پوست پا است. ابتلای یک یا هر دو پا ممکن است اتفاق افتد.
آزمایش تشخیص قارچ پوست پا
تهیه نمونه از پوسته به خصوص از فضای بین انگشتان و بررسی به‌وسیله میکروسکوپ و مشاهده رشته های قارچ یا توده قارچ تشخیص را قطعی میکند.
در مواردی که عناصر قارچی به مقدار کم وجود دارد. باید نمونه بیشتری گرفت و مدت زمان بیشتری برای شناسایی و تشخیص وقت گذاشت.
در تشخیص باید مراقب بود؛ زیرا قارچ کاندیدیاز و اریتراسما هم میتوانند در فضای بین انگشتان ایجاد شوند.
درمان قارچ پوست پا
در اغلب موارد در صورتی که عفونت پوست خفیف باشد دارو های ضد قارچ موضعی مانند پماد های کتوکونازول و کلوتریمازول بسیار موثر هستند
اما درمان اصلی جلوگیری از عوامل ایجاد کننده قارچ پا است که ذکر شد مانند رطوبت و غیره….
در موارد شدید قارچ پوست پا درمان باید با دارو های ضد قارچ خوراکی انجام شود.
قارچ کشاله ران
هم در زنان و هم مردان رخ می‌دهد. عامل اصلی آن یک نوع قارچ پوستی است ولی باید توجه داشت که کاندیدیاز و اریتراسما هم میتوانند در کشاله ران ایجاد شوند (که دو بیماری متفاوت هستند درنتیجه تشخیص به عهده پزشک است).
قارچ کشاله ران در مردان شایع تر است. عواملی مانند آب و هوای گرم، چاقی، تعریق زیاد، از علت های این قارچ هستند.
علائم قارچ کشاله ران
ضایعات قرمز پوست، التهاب پوست، پوسته‌ریزی، ضایعه با حاشیه مشخص، تورم به‌خصوص در حاشیه‌ها، از علائم قارچ کشاله ران است. لکه های پوستی معمولا در ناحیه کشاله ران باقی می‌مانند.
به‌دلیل نیاز به محیط گرم و مرطوب به ران سرایت نمی‌کنند. ولی ممکن است به ناحیه تناسلی، مقعد، باسن و نشیمنگاه گسترش یابند.
آزمایش تشخیص قارچ کشاله ران
نمونه‌برداری از پوست آلوده به قارچ کشاله ران، بررسی به‌وسیله میکروسکوپ و مشاهده رشته های قارچ و توده قارچ از مراحل تشخیص است.
باید از سایر بیماری ها با علائم مشابه تشخیص داده شود (مانند کاندیدیاز و اریتراسما )؛ در ضمن قارچ تینه‌آ ورسیکالر نیز گاهی در کشاله ران ایجاد میشود.
پیشگیری و درمان قارچ کشاله ران
در این نوع قارچ پیشگیری بسیار مهم است و شامل رعایت نکات زیر میباشد:
پرهیز از پوشیدن لباس های تنگ
خشک کردن کامل بدن پس از حمام
کم کردن وزن در افراد چاق
شستن و اتو کشیدن لباس های آلوده
درمان عفونت قارچی در سایر نقاط بدن
قارچ پوست صورت و ریش
قرمزی، التهاب، جوش چرکی، ریزش موهای صورت، گاهی آبسه‌های چرکی وعمقی باشد. از علائم قارچ پوست صورت و ریش است و بیشتر در مناطق کشاورزی و دامداری عفونت ایجاد میکند می‌افتد.
آزمایش تشخیص قارچ صورت
با نمونه‌برداری از مو و پوسته‌ها، بررسی با میکروسکوپ و کشت، تشخیص صورت می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: درمان ساده عفونت قارچی گوش | علائم قارچ گوش چیست؟
درمان عفونت قارچی پوست
درمان قارچ پوستی به‌وسیله داروهای ضدقارچ به خصوص گروه دارو های “آزول” مانند فلوکونازول، داروی گریزئوفولوین، داروی تربینافین (داروی جدید با نام تجاری لامیزیل)، داروی تولنفتات و داروی سیکلوپیروکس صورت می‌گیرد.
درمان قارچ پوست هم به‌صورت موضعی (یعنی استفاده از پماد درمان قارچ) و هم قرص خوراکی انجام میشود. استفاده از پمادهای موضعی و مصرف قرص‌های ضدقارچ براساس محل ضایعه و نوع قارچ پوست متفاوت است. اما بطور کلی باید 4 تا 6 هفته استفاده شود یا 2 هفته پس از برطرف شدن عفونت قارچی پوست ادامه پیدا کند.
درمان قارچ سر گاهی 6 ماه و کچلی ناخن 6-12 ماه طول می‌کشد،
سایر موارد به طول درمان کمتری نیاز دارند.
بیشتر بخوانید: قارچ تینه‌آ ورسیکالر به راحتی درمان میشود | علائم قارچ پوستی تینه آ
این مقاله خوب بود؟ 
2 
2
