گروهی از بیماری‌ها است که در آن دستگاه ایمنی بر علیه اجزای خود بدن وارد واکنش می‌شود.
در حال حاضر، معلوم شده است که عملکرد دستگاه ایمنی علیه بدن، علت طیف وسیعی از بیماری ها است.
همچنین در مورد چگونگی بروز بسیاری از بیماری‌های انسان، احتمال بسیار قوی وجود دارد که عملکرد دستگاه ایمنی علیه خود بدن، باعث بروز این علائم و اختلالات میگردد.
بیماری های خود ایمنی
اختلال‌ها و بیماری‌های خودایمنی، یعنی شرایطی که در آن دستگاه ایمنی بدن فرد، به سلول های خودی حمله می‌کند و سبب تخریب بافت می‌شود.
این بیماری‌ها به دو گروه طبقه‌بندی می‌شوند:
1- اختلالات خودایمنی عمومی:
گروهی از این بیماری‌ها هستند که در آن واکنش‌های خودایمنی، همزمان چندین بافت بدن را درگیر می‌کند
2- اختلالات خودایمنی اختصاصی اندام:
گروهی دیگرند که در آن واکنش‌های خودایمنی بر اندامی خاص مانند مفاصل یا سیستم عصبی، به‌صورت مشخص، تمرکز پیدا میکنند.
سولات پزشکی خود را از متخصصان در قسمت پرسش و پاسخ پزشکی آنلاین میتوانید بپرسید
علت بیماری های خود ایمنی
آگاهی از چگونگی بیماری‌های خودایمن، درک چگونگی عملکرد دستگاه ایمنی، بسیار مفید است.
هدف اصلی دستگاه ایمنی
دفاع از بدن در برابر تهاجم عوامل عفونی، مواد و اجسام خارجی است. دفاع دستگاه ایمنی در برابر عوامل مهاجم، کاملاً اختصاصی صورت می‌گیرد و یک سلول ویژه ایمنی، عامل مهاجم را پس از شناسایی هدف قرار می‌دهد. البته عملکرد دستگاه ایمنی، به گونه‌ای است که سلول خودی را در بدن از عوامل مهاجم، تشخیص می‌دهد و این ویژگی، برای کارکرد صحیح ایمنی لازم است.در سطح هر سلول، نشانگرهای پروتئینی وجود دارد که معلوم می‌سازد، سلول از کدام دسته مثلاً
- سلول عصبی
- سلول عضلانی
- سلول خونی
- سایر موارد
است و نیز به چه موجودی تعلق دارد
حتما بخوانید:
- بیماری ام اس (MS) چیست؟
- خون چیست و چه وظایفی در بدن به عهده دارد؟
- علت اختلالات انعقادی یا لخته نشدن خون چیست؟
مثلاً آیا این سلول به انسان یا موجود دیگر تعلق دارد. این نشانگرهای سطحی را MHC می‌نامند که کارکرد صحیح این نشانه‌ها به تشخیص سلولهای خودی از بیگانه، منجر می‌شود و مانع از آن است که دستگاه ایمنی به سلولهای خودی حمله کنند.
در مقابل، هرگاه که سلولهای دستگاه ایمنی، سلول های مهاجم و بیگانه را تشخیص دهند، به آن ها متصل می‌شوند و پیامی حاکی از بروز تهاجم به بدن، از خود صادر میکنند و این پیام نیز ابتدا منجر به
- بروز التهاب
- سپس به تحریک تولید موادی به نام آنتی بادی منتهی می‌شود
که قادرند ذرات بیگانه را در خود بگیرند و تخریب کنند.
شرایط بروز بیماری خودایمن
دستگاه ایمنی قادر به تشخیص سلولهای خودی از سلولهای مهاجم نیست و در نتیجه فرایندهای تخریب کننده که در شرایط طبیعی بر باکتری‌ها، ویروس‌ها و دیگر عوامل مضر اعمال می‌شود، برای سلولهای خود بدن، اتفاق می‌افتد.در حال حاضر، روشن نیست که عملکرد نامناسب دستگاه ایمنی در چنین شرایطی به چه علت است، اما اغلب محققان بر ترکیبی از
- عوامل ژنتیکی
- محیطی
- هورمونی
توافق دارند.محققان همچنین بر این باورند که برخی علت ها اختلال‌های خودایمن را ایجاد میکنند
حتما بخوانید:
که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عوامل ایجاد کننده بیماری خود ایمنی
• اول آنکه گاهی ماده‌ای فقط در نقطه‌ای از بدن، وجود دارد و به‌طور طبیعی، در مواجهه با دستگاه ایمنی نیست، بدین‌ترتیب هر زمان که این ماده در سایر نقاط بدن آزاد شود، دستگاه ایمنی به آن هجوم خواهد بود
• دوم آنکه ممکن است دستگاه ایمنی، قسمتی از مواد درون بدن را با مواد خارجی مشابه آن اشتباه پندارد ]و بدیهی است که علیه آن وارد عمل شود
• سوم آنکه گاهی سلول های بدن طی فرایندی، چه مصرف دارو، چه عفونت و چه تأثیر برخی عوامل محیطی ممکن است به‌نحوی دچار تغییر شوند که دیگر سیستم ایمنی نمیتواند انها را به‌عنوان سلولهای خودی شناخت ]و در این حال نیز، طبیعی است که دستگاه ایمنی، به آنها هجوم ببرد[.
• چهارم آنکه در مواردی دستگاه ایمنی، خود دچار آسیب می‌شود و قادر به کارکرد طبیعی نیست که چنین اتفاقی در جهش‌های ژنتیکی ملاحظه می‌شود.
تشخیص بیماری های خود ایمنی
آزمایش‌های بسیاری برای تشخیص بیماری‌های خودایمن وجود دارد، که البته ابزار اساسی در تشخیص این اختلال‌ها برای پزشکان، آزمون‌های آنتی بادی ها ست. در این‌گونه آزمایش‌ها، سطح خونی آنتی بادی ها را اندازه می‌گیرند و معلوم میکنند آیا این آنتی بادی با آنتی ژن اختصاصی، واکنشی نشان داده است که منجر به بروز بیماری خودایمن شود.بالا بودن سطح آنتی بادی چنین نشان می‌دهد که واکنش ایمنی در خون، در حال بروز است. البته در برخی عفونت های شایع نیز سطح آنتی بادی ها در خون افزایش پیدا می‌کند که باید آنها را از فهرست اختلال‌هایی که بررسی می‌شوند حذف کرد.
آنتی بادی ها را می‌توان طبقه‌بندی کرد
- پنج نوع آنتی بادی (کلاس) وجود دارد که در آزمایشگاه قابل تفکیک‌اند:
آنتی بادی ی که معمولاً با بیماری‌های خودایمن همراه است IgG است و البته باید توجه داشت که این آنتی بادی در واقع عمده‌ترین نوع آنتی بادی ظاهر شده در واکنش‌های طبیعی ایمنی است.شاید بتوان مفیدترین روش آزمایشگاهی تشخیص آنتی بادی را آن دانست که آنتی بادی را در معرض نمونه بافت بدن فرد مبتلا قرار دهند و واکنش حاصل را بررسی کنند. چنانچه میزان آنتی بادی و بافت مورد اشاره، اتصالی برقرار شود، می‌توان آن را وجه تشخیصی اختلال‌های خودایمن برشمرد؛ زیرا آنتی بادی ها ی فردی که به بیماری خودایمن مبتلا نیست با بافت‌های خودی واکنش برقرار نمی‌کنند.
در این شیوه آزمایشگاهی معمولاً از
- قطعات بافتی غده تیروئید
- معده
- کبد
- کلیه
استفاده می‌شود.
درمان بیماری های خود ایمنی
درمان بیماری‌های خودایمن، معمولاً اختصاصی و با تمرکز بر رفع نشانه‌های بیماری است، در واقع سیستم ایمنی بدن عامل اساسی بروز این بیماری است پس یکی از راه های مهم درمان بیماری خود ایمن سرکوب سیستم ایمنی است.
راهکار های شایع دیگر درمان علائم ناراحت کننده ای است که ایجاد شده. مثلاً، چنانچه غده‌ای در این‌گونه واکنش‌ها مبتلا شده باشد و قادر به تولید هورمون خود نباشد، تجویز هورمون توصیه می‌شود.نمونه چنین حالتی را می‌توان در
- دیابت
- گرفتاری لوزالمعده
- عدم ترشح انسولین
و در نتیجه ضرورت تجویز این هورمون ملاحظه کرد. بدین ترتیب تجویز هورمون انسولین، جایگزین عملکرد غده‌ای خواهد شد که بر اثر ابتلا به بیماری خودایمن آسیب دیده است
حتما بخوانید:
روش های بسیار مهم درمان بیماری ها خود ایمنی
روش بسیار مهم درمان بیماری ها خود ایمن، کنترل التهاب و افزایش پاسخ ایمنی است که عمدتاً با استفاده از دو گروه دارو امکان‌پذیر است. از داروهای استروئیدی مانند “کورتون” برای کنترل التهاب بهره‌گیری می‌شود و در این میان انواع گوناگون استروئیدها به کار می‌روند که همگی عوارض جانبی به همراه دارند.افزایش پاسخ ایمنی بدن نیز با تجویز داروهای سرکوب‌گر ایمنی تحت کنترل درمی‌آید. نحوه عمل این داروها، ممانعت از تکثیر سلول هااست و از این رو سلول های غیرایمنی را نیز سرکوب می‌کند و عامل بروز برخی عوارض جانبی، همچون کم‌خونی است.درمان شدن این گروه از بیماری‌ها به وضعیب هر یک از بیماری‌های خودایمن بستگی دارد.
این مقاله خوب بود؟
4
2